1- زیست‌فناوری غذایی پیشرفته
در مبحث مبانی زیست‌فناوری غذایی از حضور میکروب‌ها در غذای‌مان صحبت کردیم. همچنین به تاثیر میکروب‌ها در تولید محصولات غذایی اشاره شد. اما اکنون قدم فراتر می‌گذاریم و به میکروب‌هایی اشاره می‌کنیم که ما را در برابر بیماری‌ها حفظ می‌کنند. میکروب هایی که نقش سپر دفاعی را در اعضای بدن ما، به‌خصوص روده، ایفا می‌کنند و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان دارو در درمان بیماری‌ها استفاده کرد.
1-1 پروبیوتیک[1]؛ جنگ میکروب علیه میکروب!
پروبیوتیک‌ها باکتری‌ها و مخمرهای زنده ای هستند که برای سلامتی ما، به ویژه دستگاه گوارش مفیدند. پروبیوتیک‌ها در واقع حاوی انواع خوب و مفید باکتریایی هستند. پروبیوتیک‌ها در مکمل‌ها و بعضی محصولات غذایی وجود دارند. اما عملکرد آن‌ها چگونه است؟
- هنگامی که به هر دلیل، برای مثال استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، میزان باکتری‌های مفید بدن کاهش یابد، پروبیوتیک می‌تواند جایگزین آن‌ها شود.
- مستقیما با عوامل میکروبی بیماریزا رقابت می‌کند و کار آن‌ها را برای ایجاد بیماری سختتر می‌کند.
- به سیستم ایمنی دستگاه گوارش در مقابله علیه میکروب‌های بیماری زا کمک می‌کند.
1-1-1 انواع پروبیوتیک‌ها
انواع زیادی از باکتری‌ها در گروه پروبیوتیک‌ها طبقه بندی می‌شوند که فواید و خواص متفاوتی دارند، اما اکثراً متعلق به دو گروه هستند.
- لاکتوباسیلوس[2]. این گروه از باکتری‌ها معروف‌ترین پروبیوتیک‌ها هستند. همان انواعی که در ماست و سایر خوراکی‌های تخمیری وجود دارند. سویه‌های مختلف این گروه به درمان اسهال کمک می‌کنند. انواع دیگری نیز به افرادی که توانایی هضم لاکتوز، قند موجود در شیر، را ندارند کمک می‌کنند.
- بیفیدوباکتریوم[3]. این گروه را در بعضی از محصولات لبنی می‌بینیم. اعضای این گروه، علائم آزاردهنده را در افراد مبتلا به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر[4] را کاهش می‌دهند.
ساکارومیسز بولاردی[5] نوعی مخمر است که در پروبیوتیک‌ها یافت می‌شود. این گونه ی میکروبی به بهبود اسهال و دیگر مشکلات گوارشی کمک می‌کند.
علاوه بر همه‌ی ویژگی‌های ذکر شده برای پروبیوتیک‌ها، این گروه از مواد غذایی با تاثیر بر اعصاب مسئول تحرک روده، به جابه‌جایی غذا در طول روده کمک می‌کنند. پژوهشگران همچنان در حال بررسی اند تا دریابند کدام‌یک از انواع پروبیوتیک برای کدام‌یک از مشکلات خاص موثر واقع می‌شوند. بعضی از حوزه‌های درمانی پروبیوتیک‌ها عبارت‌اند از؛
- سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر
- بیماری التهابی روده[6]
- اسهال عفونی که در اثر عفونت ویروسی، باکتریایی یا انگلی ایجاد می‌شود.
- اسهال ناشی از مصرف بی‌رویه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها
همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد محصولات پروبیوتیکی در حل مشکلات به‌وجود آمده در سایر نقاط بدن نیز موثر خواهند بود. مانند؛
- تقویت سیستم ایمنی
- افزایش انرژی بدن با تولید ویتامین B12
- تناسب اندام
- درمان مشکلات پوستی نظیر اگزما
- سلامت دستگاه ادراری و تناسلی
- جلوگیری از آلرژی و سرماخوردگی
- سلامت دهان
1-1-2 آیا پروبیوتیک‌ها بی خطرند؟
سازمان جهانی غذا و دارو پروبیوتیک‌ها را در گروه مواد غذایی قرار می‌دهد و نه دارو‌های درمانی. برخلاف شرکت‌های دارویی، تولیدکنندگان محصولات پروبیوتیک اجباری بر نشان دادن بی‌خطر بودن و نحو‌ه‌ی عملکرد محصولات‌شان ندارند. هر کس باید با توجه به نظر پزشک خود، نوع و میزان پروبیوتیک مناسب را مصرف کند. به‌طور کلی تصور می‌شود محصولات و مواد غذایی پروبیوتیک برای اکثر انسان‌ها بی‌ضرر است. با این وجود، افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی (بیماری‌هایی که در آن‌ها سیستم ایمنی بدن فرد به سلول‌های خودی حمله کرده و واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد) و یا بعضی دیگر از بیماری‌های خاص و خطرناک نباید از این محصولات استفاده کنند. بنابراین، بهتر است پیش از مصرف آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید. در بعضی موارد خاص، ممکن است در روزهای اول استفاده، عوارض جانبی نیز در پی داشته باشد. مانند؛ درد شکم، اسهال، نفخ و افزایش گاز روده. در بعضی افراد واکنش‌های آلرژیک هم دیده می‌شود. در صورت مشاهده‌ی چنین علائمی مصرف محصولات پروبیوتیک را متوقف کرده و پزشک خود را از این علائم آگاه کنید.
1-2 پری‌بیوتیک‌ها؛ غذای پروبیوتیک‌ها
لغت «پری‌بیوتیک»[7] نخستین باردر سال 1995 توسط گلن گیبسون [8]و مارسل روبرفروید[9] مطرح شد. آن‌ها پری‌بیوتیک‌ها را خوراکی‌ها غیرقابل هضمی توصیف مردند که موجب افزایش رشد و یا فعالیت بعضی از گونه‌های باکتریایی ساکن روده می‌شوند و از این طریق بر سلامت بدن انسان تاثیر می‌گذارند.
در سال‌های اخیر، رابطه‌ی پری‌بیوتیک‌ها با سلامت کلی بدن انسان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته‌است. امروزه پری‌بیوتیک‌ها را گروهی از موادغذایی در نظر می‌گیرند که در توسط میکروب‌های ساکن روده تجزیه می‌شوند و در واقع غذای این میکروب‌ها هستند. علاوه‌براین، در اثر تجزیه‌ی آن‌ها در روده، اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر[10]-که جزو چربی‌های مفید برای بدن هستند- تولید شده و به داخل جریان خون آزاد می‌شوند. در نتیجه این مواد نه‌تنها بر مجرای گوارشی بلکه بر سایر اندام‌های بدن تاثیر گذارند.
1-2-1 خواص پری‌بیوتیک
میلیون‌ها نفر در سرتاسر دنیا به دلیل عدم حضور و یا تعداد ناکافی باکتری‌های مفید در روده از اختلالات گوارشی رنج می‌برند. با استفاده از غذاهای دارای پری‌بیوتیک، جمعیت پروبیوتیک به حالت طبیعی برگشته و در نتیجه، علائم مختلف مربوط به این مشکل نظیر گاز و نفخ، کاهش خواهد یافت.
بعضی از تاثیرات پری‌بیوتیک‌ها بر بدن عبارت‌اند از؛
- بهبود هضم غذا
پروبیوتیک‌ها از روده در برابر وجود و افزایش باکتری‌های مضر که می‌توانند منجر به بروز مشکلاتی نظیر نفخ مزمن، نفخ شکم، ریفلاکس (بازگشت) اسید معده، یبوست، سوءهاضمه و جذب ضعیف مواد مغذی شوند، محافظت و پشتیبانی می‌کنند.
- تقویت سیستم ایمنی بدن
بسیاری از باکتری‌های مفید بدن در روده حضور دارند. بدون این باکتری‌های مفید، بدن در برابر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی آسیب‌پذیر خواهد بود که این امر خود به طور بالقوه می‌تواند منجر به بیماری شود. همان‌طور که پیش از این گفته شد، بعضی عوامل نظیر استرس، مصرف بی‌رویه‌ی آنتی‌بیوتیک و رژیم‌های غذایی ناسالم ترکیب میکروب‌های بدن را از حالت تعادل خارج می‌کند. برای غنای میکروبی روده بسیار مهم است که از غذاهای حاوی پری بیوتیک استفاده گردد تا باکتری‌ها به تعادل رسیده و بتوانند سیستم ایمنی بدن را دوباره شکل داده و بهبود بخشند.
- افزایش جذب مواد مغذی
با افزایش مصرف پری‌بیوتیک، جذب مواد مغذی و ضروری مورد نیاز بدن همانند کلسیم، منیزیم و ویتامین‌های K و Bبهبود می‌یابد. این امر در واقع در نتیجه‌ی افرایش باکتری‌های مفید رخ می‌دهد؛ سلامت عمومی بدن افزایش یافته و موجب کاهش روزهای ابتلا به بیماری، داشتن استخوان‌ها و دندان‌هایی محکم‌تر و همچنین بهره بری از مقادیر بالاتری از انرژی، خواهد شد.
- حذف سموم
پری بیوتیک‌ها از اجزای مهم و ضروری در رژیم‌های غذایی سم‌زدا به شمار می‌آیند، چراکه با بهبود عملکرد و نظم روده، دفع سموم با کارایی بیشتری صورت می‌گیرد.
- کاهش استرس
مجاری گوارشی و مغز از طریق محور مغز-گوارش به طور مؤثری با یکدیگر در ارتباط هستند. از این جهت وضعیت دستگاه گوارش می‌تواند بر احساسات افراد نیز تأثیرگذار باشد. افراد مبتلا به اختلالات روده‌ای، نسبت به افراد سالم، بیشتر به استرس و اضطراب مبتلا می‌شوند.
سیب زمینی ترشی-سیر-تره فرنگی-پیازها-مارچوبه-سبوس و آرد گندم-عسل-موز-قارچ-سیب زمینی شیرین-سیب-توت‌ها-خرما
[1] probiotics
[2] lactobacillus
[3] bifidobacterium
[4] irritable bowel syndrome (IBS)
[5] Saccharomyces boulardii
[6] Inflammatory bowel disease (IBD)
[7] prebiotics
[8] Glenn Gibson
[9] Marcel Roberfroid
[10] short-chain fatty acids
دیدگاهتان را بنویسید