بیوتکنولوژی کلمه بزرگ و طولانیای است، اما اگر دقیق تر به آن نگاه کنید این کلمه از دو جز کوچکتر تشکیل شده است. “بیو” به معنی زیست و تکنولوژی به معنی دانش استفاده از ابزار و وسایل است، که ما در فارسی به آن فناوری میگوییم.
دانش آموزان عزیز، کتاب حاضر به منظور آشنایی شما با علم زیست فناوری نوشته شده است. علمی که امروزه یکی از اساسیترین فناوریها در توسعه کشورها محسوب میشود. در این کتاب شما با زیست فناوری و کاربرد آن در زندگی انسانها آشنا میشوید و درک میکنید چگونه میتوان به کمک این فناوری، به انسان و محیط زیست خدمت نمود. علمی که از داروسازی و درمان بیماریها گرفته تا صنعت و محیط زیست، همه جا کاربرد دارد و روز به روز دامنه کاربردش بر زندگی انسانها گستردهتر میشود. امیدواریم مطالعه این کتاب شناخت درست و کاملی از این حوزه به شما ارائه دهد. زیستفناوری در دهه آینده یکی از مهمترین عوامل در تعیین سرنوشت اقتصادی و اجتماعی کشورها خواهد بود.
مبحث اول
معرفی بیوتکنولوژی (زیست فناوری)
بیوتکنولوژی چیست؟
بیوتکنولوژی کلمه بزرگ و طولانیای است، اما اگر دقیقتر به آن نگاه کنید این کلمه از دو جز کوچکتر تشکیل شده است. “بیو” به معنی زیست و تکنولوژی به معنی دانش استفاده از ابزار و وسایل است، که ما در فارسی به آن فناوری میگوییم. بنابراین اگر بخواهیم به جای کلمه بیوتکنولوژی مترادف فارسی آن را به کار ببریم، کلمه زیست فناوری مناسبترین کلمه خواهد بود. استفاده از زیست فناوری از زمانی که انسان توانست ماست، پنیر، سرکه و… تولید کند به صورت سنتی مرسوم بوده است. اما امروزه وقتی از این کلمه استفاده میکنیم، منظور استفاده از کلیه ابزارها و فنونی است که از موجودات زنده و حتی اجزای آنها برای تولید محصول استفاده میکند.
در واقع زیست فناوری ابزاری است برای مطالعه دقیقتر طبیعت، جهت پیدا کردن راهحلهایی که سلامت زمین و انسانها را تضمین کند و برای رسیدن به این هدف، از میکرو ارگانیسمها (موجودات ریز میکروسکوپی)، گیاهان و جانوران و محصولات مشتق شده از آنها برای تولید محصول استفاده میکند. به عنوان مثال، زیست فناوری کشاورزی، با تغییر ساختار ژنتیکی دانهها، راهی دقیق و مطمئن برای تولید محصولات بیشتر و مقاوم به آفت ایجاد کرده است. به کمک این علم امروزه بیش از ۲۰۰ راه درمان برای بیماریهایی از جمله سرطان، دیابت و… ایجاد شده است. همچنین به کمک زیست فناوری راهکارهای مناسبی برای استفاده از انرژی پاک و صرفه جویی در آب ارائه شده است.
در کشور ما حدود ۹۰ سال پیش با تاسیس انستیتو پاستور و موسسه رازی فعالیتهای کشور دراین مسیر آغاز شد و حدود ۲۰ سال است که پژوهشگاهها و دانشگاههای مختلف به طور جدی در پی ساخت محصولات مرتبط هستند.
شایان ذکر است که زیست فناوری در ایران سابقه تاریخی دارد. به عنوان مثال زکریای رازی کاشف الکل و شیخ بهایی کاشف گاز مرداب، دو دانشمند بزرگی بودند که در این زمینه فعالیت میکردند.
مبحث دوم
نقش سلولها در زیست فناوری
اگر برای یافتن پاسخ پرسشهای قبل، به عنوانها و تصاویر کتاب نگاه کرده باشید، حتما متوجه شدهاید که یکی از مهمترین اهداف در زیست فناوری بررسی اطلاعات موجود در سلول و تلاش جهت تغییر آن است. بنابراین شناخت سلول، خصوصا محتوای هسته سلولها در زیست فناوری ضروری است.
سلول و اجزای آن:
پیکر همه موجودات زنده از واحدهایی به نام سلول تشکیل شدهاست. بدن بعضی از موجودات فقط از یک سلول ساخته شده است. به این موجودات «تک سلولی» گفته میشود؛ مثل باکتریها. اما بسیاری از موجودات زنده دیگر، در پیکر خود هزاران سلول دارند. به این موجودات «پرسلولی» میگویند. اساس ساختمانی همه سلولها مشابه است اما سلولهای جانداران مختلف تفاوتهایی نیز با یکدیگر دارند. به تصاویر این بخش نگاه کنید. میتوانید بعضی از این تفاوتها را بیابید.
جهت دریافت متن کامل کتاب کلیک نمایید.