بخش پنجم- بیوتکنولوژی پزشکی و بیوتکنولوژی غذایی دارویی

هر کدام از این شاخه‏ها از زیر شاخه‏های دقیق‏تری تشکیل شده ‏اند.

9-4-1-1 بیوتکنولوژی پزشکی:

بیوتکنولوژی پزشکی رشته ای از زیست فناوری است که متخصصان آن در حوزه‏های «پزشکی مولکولی»، امکان تشخیص پیش از تولد بیماری‌ها به جهت (پیشگیری) و پس از آن، «ژن‌‌درمانی»، تولید داروها و واکسن‌های نوترکیب و جدید، «ساخت کیت‌های تشخیصی»، «ایجاد میکروارگانیسم‌های دستکاری» شده برای کاربردهای خاص و… فعالیت می‏کنند.

1-1-1-4-9  پزشکی مولکولی:

شاخه‌ وسیعی از دانش پزشکی است که علوم پایه و پزشکی را در جهت شناسایی اساس مولکولی و خطاهای ژنتیکی بیماری ها به منظور یافتن راههای پیشگیری، تشخیص و مداخله‌های مولکولی برای اصلاح بیماریها به کار می‌گیرد. همانند اثر انگشت هر فرد، میزان تأثیر هر دارو نیز در هر بیمار متفاوت است. در این شاخه به این ویژگی ها پرداخته می شود که چه دارویی برای چه بیماری مناسب است. ممکن است یک مسکّن ساده برای شما اثر کافی داشته باشد امّا برای دوست خود چطور؟ این همان هدف پزشکی مولکولی است.

2-1-1-4-9  امکان تشخیص پیش و پس از بروز بیماری‌ها:

از طریق بیوتکنولوژی پزشکی و بررسی‏های ژنتیکی فرد می‏توان قبل از بروز بیماری آن را تشخیص داد و از آن پیشگیری کرد که دیگر در فرد بروز نکند. مانند دیابت، خوشبختانه از طریق همین شاخه می‏توان بیماری‏های ژنتیکی را در دوران جنینی (دوران بارداری) تشخیص داد، که با این تشخیص احتمال اضافه شدن فردی با بیماری ژنتیکی به این جامعه به حداقل خواهد رسید.

 3-1-1-4-9 ژن درمانی[1]:

مجموعه‌ای از روش‌های درمانی است که طی آن با ترمیم و رفع عیب ژن، بیماری را درمان می‌کنند. هر بیماری ژنتیکی ناشی از خوب بیان نشدن ژن است. با پیدا کردن آن ژن و ترمیم آن می توان پاسخ خوبی از بدن گرفت و بدون مصرف دارو و یا عمل جراحی بیمار را درمان کرد.

[1] Gene therapy

4-1-1-4-9  ایجاد میکروارگانیسم‌های دستکاری شده برای کاربردهای خاص(مهندسی ژنتیک):

به‌عنوان بخشی از دانش زیست‌فناوری؛ به مجموعه روش‌هایی گفته می‌شود که به منظور جداسازی، خالص سازی، وارد کردن و بیان یک ژن خاص در یک میزبان بکار می‌روند و نهایتاً منجر به بروز یک صفت خاص یا تولید محصول مورد نظر در جاندار میزبان می‌شود. کاربردهای مهندسی ژنتیک تقریباً نامحدود به نظر می‌رسد.

2-1-4-9  بیوتکنولوژی غذایی دارویی

زیست فناوری دارویی حوزه ای کمابیش نوین و روبه رشد است؛ حوزه ای که در آن از مبانی زیست فناوری برای تولید داروهای بهتر و کارآمدتر استفاده می‌شود. امروزه اکثر داروهای موجود در بازار دارای فرمولاسیون زیستی هستند؛ مانند آنتی بیوتیک‌ها، محصولات نوکلئیک اسیدی و واکسن‌ها. زیست فناوری دارویی برای تولید چنین داروهایی مبتنی بر اصول و سلسله مراتبی است که عبارت اند از:

همة ما این روزها شاهد پیشرفت چشم گیر صنایع غذایی هستیم. شاید بتوان گفت زیست فناوری نقش اصلی را در این پیشرفت‌ها ایفا کرده است. گیاهان و جانوران اصلاح شده از نظر ژنتیکی در بهبود طعم، ماندگاری و ارزش غذایی محصولات مورد استفاده قرار می گیرند. از سویی دیگر مخمرها و باکتری‌های اصلاح شده از نظر ژنتیکی نیز در تولید آنزیم‌ها و بسیاری از محصولات غذایی به ما کمک می کنند. این گروه از محصولات غذایی همگی با استفاده از تکنیک‌های زیست فناورانه علی‏الخصوص مهندسی ژنتیک تولید می شوند. در همین راستا، هدف مهندسی ژنتیک وارد کردن ژن خارجی دلخواه به یک موجود است. ورود ژن خارجی عموماً به منظور ارتقای کیفیت و کمیت محصولات غذایی صورت می گیرد. با افزایش میزان تولید در واحد سطح، در نهایت این تکنیک‌ها موجب ریشه کن شدن گرسنگی و قحطی در کشورهای جهان سوم به ویژه آفریقا خواهند شد.

9-4-1-2-1 تولید داروها و واکسن‌های نوترکیب [1]و جدید:

محصولات نوترکیب که با دستکاری‌های ژنتیک و تغییرات DNA در موجودات مختلف همراه است موجب تحول عظیمی در تنوع فراورده‌های دارویی مورد مصرف شده‌است. دارو های نوترکیب از جنس طبیعت است و کمترین ضرر را برای بدن دارد مثالی برای این قبیل محصولات عبارتند از مواد اولیه دارویی، واکسن های نوترکیب و سیستم‌های نوین دارو رسانی و ژن رسانی با هدف دارو درمانی و ژن درمانی.

[1] Recombinant vaccine

9-4-1-2-2 ساخت کیت‌های تشخیصی:

برای بررسی حضور علائم بیماری و سلامت مورد استفاده قرار می گیرد مانند علامت های بیماری های تیروئید ، اندازه گیری تعداد و اندازه سلول های خون ، آلودگی میکروبی و ویروسی مانند HIV [1]و هلیکو باکترپیلوری و….

در شکل زیر می توانید مشاهده کنید که ژن های یک باکتری (ژن های کمکی) علاوه بر تکثیر ژن های خود، ژنی را که مورد نظر ما هست را همزمان تکثیر می دهد و در انتها صفتی که مورد نیاز ما هست پدیدار می شود و آن صفت-ژنی که باعث بروز پروتئینی خاص شده است- را از محیط کشت جدا کرده و استفاده می کنیم

[1] Human immunodeficiency virus

تکثیر ژنی